MUZEJ GRADA PERASTA
Utemeljilo je Opstinsko vijece Perasta 1937. godine, od muzejske zbirke sakupljene vecinom donacijom Perastana, nasljednika poznatih peraskih porodica tokom druge polovine XIX i pocetkom XX vijeka. Osim portreta slavnih peraskih pomoraca, oruzja i drugih eksponata iz proslosti Perasta, tu je bila sabrana i arhivska grada opstine Perast od 1441. godine, arhivski podaci od 1941-45, arhivi osnovne skole u Perastu, biblioteka porodice Viskovic i ostlih poznatih porodica, kao i “Galerija solidarnosti”. Muzej je bio smjesten u zdanju Peraske opstine, na trgu pored crkve Svetog Nikole. Sada se muzej nalazi u palati Bujovic, koja je za tu namjenu rekonstruisana 1957. godine. Palata Bujovic je jedan od najljepsih primjera barokne arhitekture XVII vijeka, a podigli su je braca Ivan i Vicko Bujovic 1694. godine. U Muzeju grada Perasta se preko bogatog muzejskog fonda, razvrstanog u nekoliko zbirki prati istorijski, pomorski, ekonomski i kulturni razvoj Perasta za vrijeme vladavine Mletacke republike (1420-1797) i XIX vijek za vrijeme francuske i austrijske vladavine, kada Perast dozivljava dekadenciju, mnogo brze nego ostala mjesta u Boki. Palata Bujovic i muzej pretrpjeli su znatna ostecenja u zemljotresu 1979. godine. Izmedu 1979. i 1998. izvrsena je njihova rekonstrukcija. Do kraja 2006. bice zavrsena rekonstrukcija ciji je cilj obezbjedivanje dodatnog prostora unutar Muzeja grada Perasta za izlaganje ovih eksponata od izuzetne kulturne vrijednosti. Rekonstrukcija je omogucena zahvaljujuci finansijskoj podrsci americkog naroda, preko Konzulata SAD-a u Crnoj Gori, a izlaganje ovih vrijednih eksponata doprinijece vecoj privlacnosti grada Perasta.
GOSPA OD ŠKRPJELA
Ostrvo Gospe od Škrpjela je vještački nastalo nagomilavanjem kamenja na već postojećoj stijeni. Kasnije, 1630. godine, nastala je i crkva koja posjeduje bogatu kolekciju srebrnih kovanica sa reljefima brodova koji opisuju razvoj pomorstva u Boki. Unutrašnjost crkve ukrašena je sa 68 slika baroknog majstora Tripa Kokolje, rodom iz Perasta. Na desnom oltaru nalazi se slika Sv. Roko, djelo italijanskog slikara Tiepola. U združenoj kućici nalazi se mali muzej koji sadrži bogatu kolekciju slika.
PARK PRIRODE VRMAC
Jedan od važnih resursa opština Kotor jesu prirodne ljepote. Najpre, tu je prirodni park Vrmac za koji postoje predlozi da se proglasi za regionalni park prirode – što nalaže saradnju između Opštine Tivat i Kotor, prije svega u režimima zaštite prirodnih i kulturnih kvaliteta ovog područja. Vrmac predstavlja zaokruženo područje prvobitne i kultivisane prirode. Ujedinjuje karakterističan mozaik kultivisanog i prirodnog krajolika, u kome su posebno karakteristična područja pod borovima, makijom sa listopadnim pokrovom hrasta, bagrema protkanog sa pojedinačnim ili sa grupama stabala kestena, različiti oblici makije i šiblja sa zajednicama alpskog bora i hrasta i pojedinačne gomile čempresa. Prepletanje poljoprivrednog zemljišta (pretežno travnjaka), različitih šumskih sastojaka, te prisustvo i zbijenost naselja kao što su Gornja Lastva, Gornji Bogdašići i druge ambijentalne cjeline, čini izrazit identitet tog područja.
Na području Vrmca nalaze se i crkve od kojih je najstarija iz IX vijeka, ruralne cjeline, ostaci fortifikacija i ekonomskih objekata iz perioda Austrougarske monarhije. Ove kvalitete potrebno je sačuvati pojedinačno i kao cjeline. Potrebno je urediti ih tako da se obezbijedi njihovo trajno prepoznatljivo prisustvo u prostoru. Predlaže se uređenje Parka prirode (u budućnosti prekvalifikacija u regionalni park), koji zahtijeva zaštitu od zahvata u šumski vegetacioni pokrov, očuvanje i održavanje rubova naselja i pripadajućeg poljoprivrednog zemljišta.
PRAISTORIJSKI CRTEŽI, LIPCI
Stijena Lipci nalazi se u sredini prirodno formiranog amfiteatra iznad naselja Lipci, na sjevernoj strani risanskog zaliva u Opštini Kotor. Stijena Lipci je arheološki spomenik kulture II kategorije, jer se na okapini stijene nalaze praistorijski crteži, koji prikazuju scene lova na jelene, simbolični znak izlazećeg sunca, kao i neke druge simbole. Te oslikane scene, prema nalazima nauke, ne predstavljaju samo prikaz stvarnosti, odnosno ilustraciju zanimanja – lova, nego i kultnu predstavu u vezi sa njim. Slikarstvo na okapini Lipci predstavlja najkompletniji ansambl balkanske praistorijske umjetnosti, na kojem se može proučavati daleka epoha duhovnog života stanovništva Bokokotorskog zaliva. Slikarstvo u Lipcima, nastalo u VIII vijeku prije naše ere, je drugo po starini na Jadranskoj obali. Zbog hronoloških i drugih vrijednosti značajnih za poznavanje kulturne prošlosti, slika na stijeni okapine u Lipcima, zaslužuje izuzetnu pažnju, odnosno da lokalitet u kojemu je ona milenijumima opstajala, bude na adekvatan način zaštićen, proučen i prezentovan javnosti.
BOGORODIČNI HRAM, PRČANJ
Bogorodičin hram je monumentalna barokna građevina koja spada u najveće sakralne objekte na Jadranu. Građena je od 1790-1908.g. po projektu mletačkog arhitekte Bernardina Macaruzzia.Raskošna arhitektura, pročelje sa dorskim i korintskim stubovima, bogato raščlanjeno prilazno stepenište, kao i naročito vrijedne zbirke srebra, tekstila, slika i skulptura najpoznatijih umjetnika, čine Bogorodičin hram spomenikom kulture izuzetne umjetničke i estetske vrijednosti.
CRKVA SVETOG LUKE, KOTOR, STARI GRAD
Crkvu Svetog Luke izgradio je 1195. godine Mauro Kacafrangi o čemu svjedoči ktitorski natpis na zapadnoj fasadi. Ovo je skromna jednobrodna crkva čiji je glavni brod podijeljen na tri traveja. Ima odlike romaničke i vizantijske arhitekture, a ovaj sakralni objekat jedina je građevina u gradu koja nije pretrpjela značajnija oštećenja tokom potresa. Ubrzo nakon izgradnje crkva Svetog Luke je bila oslikana freskama od kojih su ostali samo fragmenti na južnom zidu. Ikonostas je djelo Dimitrija Daskala, rodonačelnika bokokotorske slikarske škole Rafailović iz XVII vijeka. Ova crkva je bila katolička, ali je nakon zemljotresa 1667. godine data na korištenje pravoslavnim vjernicima. Zbog toga ima dva oltara – katolički i pravoslavni. Pod u crkvi čine nadgrobne ploče zajedničkih grobnica Kotorana jer su se do tridesetih godina XX vijeka sahrane obavljale u samoj crkvi.
POMORSKI MUZEJ CRNE GORE, STARI GRAD,KOTOR
Pomorski muzej (Museum Maritimum) Crne Gore u Kotoru nastao je postepenim razvitkom prvobitne zbirke Bratovštine “Bokeljska mornarica”, utemeljene oko 1880. godine, koja je od 1900. godine otvorena za javnost, a 1938. godine preuređena i otvorena na prvom spratu sadašnje muzejske zgrade, da bi tek nakon završetka Drugog svjetskog rata u godinama od 1949-1952. godine čitava zgrada, barokna palata plemićke porodice Grgurina iz početka XVIII vijeka, bila kompletno restaurirana i adaptirana za potrebe Muzeja. Katastrofalni zemljotres 15. aprila 1979. godine prekinuo j e redovnu djelatnost Muzej a, jer je zgrada pretrpjela znatna oštećenja, da bi u godinama od 1982-1984. bili obavljeni sanacioni, konzervatorski i restauratorski radovi, a Muzej je poslije petogodišnjeg perioda obnove nastavio sa radom. Ulaznice: Odrasli (korišćenje slušalica na 5 jezika) – 4,00 eura Djeca – 1,00 euro Grupe (više od 10 osoba) – 1,30 eura Korišćenje slušalica (na 5 jezika) – 2,00 eura Posebne usluge: Korišćenje odjeljenja za hendikepirane u prizemlju Muzeja. Fotoaparati i video kamere ne mogu se koristiti u Muzeju bez dozvole rukovodioca Institucije. Vodička služba: U van sezoni potrebno je najaviti dolazak određenih grupa. Parkiralište za automobile: U blizini starog grada. Profesionalno osoblje: mr Mileva Pejaković-Vujošević, Muzejski savjetnik, Direktor Muzeja, Vasija Rapovac, Sekretar, Petar Palavršić, kustos, Radojka Janićijević, muzejski savjetnik, Jelena Karadžić, kustos, Milica Vujović, konzervator, Smilja Strunjaš, konzervator Slavko Dabinović, bibliotekar.
KOTORSKI BEDEMI I TVRĐAVA, STARI GRAD, KOTOR
Srednjovjekovni utvrđeni grad Kotor smješten je na samom kraju Bokokotorskog zaliva. Nije poznato kada je nastalo najranije naselje na mjestu današnjeg grada. U antičkom periodu se na mjestu današnjeg Kotora, ili u njegovoj blizini, nalazio grad Akruvijum, kojega pominju .antički pisci Livije, Plinije Stariji i Ptolomej. Od 7. vijeka se pojavljuje pod imenom Dekaderon i Dekatarum, od čega je izveden slovenski naziv- Kotor. Pisani izvori pominju ”gornji grad”, što se odnosi na najstariji dio naselja, na vrhu brda Sv.Ivan, i ”donji grad”, kojega su 841. opustošili Saraceni, a krajem 10. vijeka makedonski car Samuilo. U 11. vijeku se nalazi u sastavu dukljanske države Vojisavljevića. Od 1185. godine pripada Raškoj, kaka, pod dinastijom Nemanjića, grad doživljava privredni i kulturni procvat, grada”. Nakon propasti Raške 1371. kraće vrijeme njime vladaju ugarsko-hrvatski kraljevi, zatim bosanski kralj Tvrtko, da bi izvesno vrijeme ( 1391-1420 ) egzistirao kao samostalna komuna. Skoro četiri vijeka ( 1420- 1797 ) nalazi se pod okriljem Mletačke republike, te duže od jednog vijeka ( 1814-1918 ) u sklopu Austrougarske monarhije. Sve te česte državno-političke mijene ostavile su neizbrisive tragove u životu grada i na njegovim kulturno-istorijskim spomenicima. Kotor je najveća stara urbana cjelina u Crnoj Gori. Njegovo istorijsko jezgro se širilo na trouglastom prostoru između brda i mora, te rijeke Škurde i vrela Gurdić. Unutar moćnih gradskih bedema sačuvala je urbana matrica, uglavnom, svoj srednjovjekovni prostorni raspored sa uzanim krivudavim ulicama i brojnim gradskim trgovima i ”piacetama”, na kojima su glavni urbanistički akcenti – crkve i palate. Oko njih su grupisane insulae sa građanskim kućama, čije su vidne fasade građene od lijepo obrađenog kamena, domaćeg ili korčulanskog, što cjelini daje skladnost i specifičan mediteranski kolorit. Snažni gradski bedemi uokviruju istorijsko gradsko jezgro, protežući se ivicom brda Sv.Ivan do njegovog vrha, kao najistaknutije strateške tačke. Bedemi su sukcesivno rasli, paralelno sa širenjem grada. Ne zna se pouzdano kada se otpočelo sa njihovom izgradnjom. Najstariji dijelovi su oni uz sjeverna vrata do rijeke Škurde, i u jugozapadnom dijelu pored mora. Njihova vertikalna struktura je kasnije, kada se počelo upotrebljavati vatreno oružje, ojačavana kosim kontraforima sa spoljne strane. Od 15. vijeka Kotor postaje pogranični grad, te se, zbog stalne opasnosti od turskih napada, proširuju i ojačavaju bedemi, izgrađuju se sjeverna vrata (1540), rekonstruišu zapadna (1555) i višestruko ojačavaju južna vrata uz vrelo i bastion Gurdić. Pored mora i duž rijeke Škurde, izgrađuje se više bastiona sa dominirajućom Citadelom. Na bedemima se radilo sve do 19. vijeka, posebno na njihovom gornjem dijelu. U okviru njih, na padini brda, nalazi se crkva Gospa od zdravlja, nazvana još i Gospa od počivala, koja je služila za obred vojne posade gornje tvrđave. Najstarija arheološki evidentirana građevina unutar grada je ranohrišćanska bazilika iz 6. vijeka, pronađena ispod današnje crkve Marije Koleđate. Bila je to, po svoj prilici, katedralna crkva, što ukazuje na pretpostavku da je Kotor već tada bio značajno naselje i episkopski grad. Počrtkom 9. vijeka grad dobija svog zaštitnika – sv.Trifuna (u lokalnoj verziji – Tripun), kome se 809. godine posvećuje memorijalna crkva. Intenzivnija urbanistička izgradnja može se pratiti tek od 12. vijeka. Tada se podiže nova velika katedrala (1166), pa zatim brojne romaničke crkve- Sv.Luka (1195), Marija Koleđata (1221), Sv.Ana (početak 13. vijeka), Sv.Pavle (1263) i još neke nesačuvane crkve. Od gotičkih građevina ističe se palata Drago i ostaci preuređenih palata Buća i Bizanti, kao i brojni ostaci arhitektonske skulpture – portali, trifore, bifore i drugi reljefni ukrasi. Pored domaćih graditelja, klesara i skulptora, među kojima posebno mjesto pripada kotorskom franjevcu Vitu, graditelju manastira Dečana, u Kotoru djeluju majstori iz drugih priobalnih gradova pa i pokoji stranac.Među zanatlijama su posebno bili zapaženi zlatari, čiji proizvodi su bili nadaleko poznati, tako da su neki od njih djelovali i u drugim državama. Među njihovim umjetničko-zanatskim tvorevinama – sakralnim, votivnim i luksuznim – koji se čuvaju u riznici katedrale i drugim crkvama, posebno mjesto pripada pozlaćenoj srebrnoj pali u katedrali. Tokom 13. i 14. vijeka djeluje u Kotoru skupina slikara, u nauci poznata kao pictores graeci. Pisani izvori Kotorskog arhiva poimenice pominju Nikolu i Manojla početkom, a Georgija krajem 14. vijeka. Neki od tih ”grčkih slikara” živopisali su katedralu i Mariju Koleđatu, od čega su očuvani samo fragmenti. Malo je dospjelo do naših dana i od najvećeg kotorskog slikara – Lovra Marinova Dobričevića, kome se pripisuju freske u crkvi Sv. Ane i slika na dasci u katedrali sa Bogorodicom i Hristom, na jednoj, a Ecce homo, na drugoj strani. U baroknom stilu podiže se više crkava (Sv. Josip, Gospa od Anđela, Sv. Duh ), palata (Pima, Grubonja, Grgurina) i građanskih kuća, dok su brojni objekti, sakralni i profani, bili barokizirani. Potrebe za slikarskim i skulptorskim delima su se, uglavnom, zadovoljavale importom iz Venecije. U gradu deluje tek poneki domaći majstor kao fra Deziderio Kotoranin, ili strani, poput Franćeska Kabjanke, mletačkog skulptora, koji je početkom 18. vijeka ostvario svoja najbolja djela upravo u Kotoru.Posljednji veći građevinski zahvati unutar gradskog jezgra dogodili su se u doba austro-ugarske uprave kada je, krajem 19. i početkom 20. vijeka, izgrađeno nekoliko objekata, javnih i privatnih, u duhu secesije, a koji se ne uklapaju najsrećnije u urbano tkivo drevnog Kotora. Zbog autentičnosti i opštih kulturno-istorijsih vrijednosti, kao vjekovna spona između Mediterana i balkanskog zaleđa, Kotor se nalati na listi UNESCO-a kao dio svjetske prirodne i kulturne baštine.
KATEDRALA SVETOG TRIPUNA, KOTOR, STARI GRAD
Katedrala Sv.Tripuna je najznacajniji spomenik srednjovjekovnog Kotora.Podignuta je na starijem kulturnom mjestu,na kome je 809. godine bila izgradjena omanja preromanicka crkva posvecena istom svetitelju.Kako pokazuju najnovija arheoloska otkrica, osnova te prvobitne gradjevine je imala oblik upisanog krsta sa tri prislonjene apside i, najvjerovatnije, kupolom nad centralnim dijelom .Njen ktitor je bio kotorski gradjanin Andrea Saracenis,sto potvrdjuje i sarkofag s pomenom njegovog imena pronadjen do danasnje crkve. Katedrala se gradila vise decenija.Konacno je bila zavrsena i osvecena 1166.godine, o cemu je sacuvano i pisano svjedocanstvo.U osnovi je trobrodna bazilika ciji centralni brod je duplo siri od dva bocna, izmedju kojih su naizmjenicno postavljeni snazni stupci i stubovi s korintskim kapitelima, od kojih su neki, antickog porijekla,ovdje sekundarno upotrijebljeni.Brodovi se zavrsavaju polukruznim apsidama.Nad centralnim travejom uzdizala se kupola,uklonjena poslije razornih zemljotresa u 16.vijeku. Uz zapadnu fasadu prislonjena su dva zvonika povezana polukruzno zasvedenim trijemom s dekorativnim rubnim reljefima.Svoj danasnji izgled su dobili krajem 17. vijeka,nakon zemljotresa 1667. godine, u kome je katedrala pretrpjela velika ostecenja.Od skulpturalno-dekorativnih elemenata isticu se barokno profilisani otvori zvonika I niz stilizovanih glava oko njihovih krunista, velika rozeta na procelju,spratne trifore srednjeg broda,niz slijepih arkada duz krovnog vijenca,rekonstruisani juzni portal i, posebno, trifora glavne apside sa skladno ukomponovanim romanogotickim motivima,u danasnjem izgledu iz 14. vijeka. sv-tripun2Katedrala posjeduje vrijedne primjerke imobilijara I umijetnicka dijela,kako usamoj crkvi,tako i u riznici-relikvijaru.Poseban raritet je jedna strana ciborijuma iz prvobitne crkve iz 9. vijeka sa preromanickim pleterom i lavovima.Novi visoki ciborijum potice iz druge polovine 14. vijeka ,a najvjerovatnije je djelo ucenika fra Vita Kotoranina.U bocnim apsidama smjestene su goticke skulpture-kamena Pieta nordijskog porijekla,kao I drveni obojeni kip Vinka Fererskog,dubrovacki rad iz 15. vijeka.Cetiri mermerna oltara su radjena u Veneciji u 18. vijeku. Reljef Bogorodice sa Hristom I svetiteljima izradio je Deziderio Kotoranin u baroknom maniru.Tu je i remek-djelo kotorskog srednjovjekovnog zlatarstva-srebrna pozlacena pala. Od fresaka, kojima su u prvoj polovini 14. vijeka citvu unutrasnjost crkve ukrasili tzv. Pictores graeci, sacuvani su samo manji fragmenti-Raspece i Skidanje s krsta u apsidi, te desetak figura u tjemenima lukova izmedju brodova.Od stafelajnih slika istice se Raspece od Basana Starijeg, bilateralna ikona sa Bogorodicom i Hristom u sarkofagu koja se pripisuje Lovru Dobricevicu,sv. Vartolomej,sv. Djordje i sv.Antonin od Djerolama da Santa Kroce,Poklonstvo kraljeva od Mihaela Najdlingera i jos nekoliko dijela nepoznatih autora. Relikvijari katedrale smjesten je u polukruznoj spratnoj kapeli, prizidanoj uz sjeverni brod,u kojoj je mermerne reljefe i slobodne kipove pocetkom 18. vijeka izradio mletacki skulptor Francesko Kabjanka.Tu se, pored srebrnog mocnika i “svete glave” sv.Tripuna, cuvaju brojne relikvije i votivni predmeti najrazlicitijih oblika,djela kotorskih zlatara od 15. do 20. vijeka.
RIMSKI MOZAICI, RISAN
Risan je najstarije naselje u Boki. Pominje se već u 3. vijeku p.n.e. kao ilirsko utvrđenje. Prema predanju, u Risnu je, pod najezdom Rimljana, našla utočište Ilirska kraljica Teuta. U Risnu se nalaze mozaici iz rimskog perioda nastali krajem 2. i početkom 3. vijeka n.e. U sredini mozaika nalazi se predstava boga Hipnosa, jedina figura tog božanstva na istočnoj obali Jadrana. Risan je jedan od najvećih arheoloških lokaliteta kod nas, naročito njegov dio preko puta hotela Teuta, nazvan Carine. U Risnu se nalazi crkva Sv. Petra i Pavla , iz 18. vijeka. U blizini Risna nalazi se i Manastir Banja, sagrađen početkom 18. vijeka, sa bogatom zbirkom ikona, Risanske ikonografske škole Dimitrijević – Rafailović. Nedaleko od Risna nalazi se mjesto Lipci koje je poznato po praistorijskim crtežima naslikanim na stijeni, gdje su u nizu poređane predstave jelena u hodu, koji se kreću s lijeva na desno. Jeleni su poređani u dva niza a pored njih je naslikano nekoliko geometrijskih motiva. Sve predstave izvedene su naljepljivanjem gline na površinu stijene. Ovi crteži potiču iz gvozdenog doba, oko 800. godine p.n.e.
